*Crítica en castellano al final del presente texto (en "mostrar"). Bastantes son as ocasións nas que, despois de desfrutar cun noir, quedo coa agradable sensación de ter asistido a algo fermoso, romántico, aquilo que de xeito natural moitos destes clásicos en branco e negro semellan desprender. E é que coido que o cine negro é un xénero que se presta bastante a transcender no imaxinario colectivo de maneira moi romántica, quizáis, por unhas estéticas, moi marcadas, ideais pra albergar historias de personaxes tan perigosos coma sexys e idealizables. Pois ben, no filme de Huston non hai un ápice de romanticismo, máis aló do que pode existir polo seu carácter de clásico en branco e negro, porque é evidente que da man do branco e negro vai sempre un inherente e característico romanticismo, e nunca se intenta disimular que a súa historia non é pra pasar ningún tipo de rato entretido. Mais ben parece dicírsenos ás claras que o que imos ver é unha exposición analítica continuada de personaxes patéticos (ben é certo que se un o desexa pode abstraerse disto e ver, sinxelamente, unha peli na que uns tipos duros se xuntan pra dar un golpe).
A estética, sen dúbida, axuda a reforzar toda esta dor, e nela atopamos máis preocupación porque as súas luces e sombras amosen de xeito cru e realista todo o que se nos está a contar (o cal non quere dicir que o resultado non sexa realmente atractivo), que de embelecer ou potenciar ningún tipo de ficción negra. Coido que isto xa é por si mesmo unha declaración de intencións; como tamén o é que a primeira muller que aparece en pantalla, ao pouco de comezar a metraxe, e da cal esperamos o primeiro coqueteo con Hayden, se quite diante nosa as súas pestanas e unllas postizas: un intre tan anticlimático coma desmitificador de certas femias nestes filmes, e que nos segue a poñer en sobreaviso acerca do que imos ver. Sen saírmonos da estética poderiamos dicir tamén que hai certos tramos disonantes no tocante ao tratamento realista, de calexón escuro, que a imaxe posúe, tramos con entornos máis luminosos e casi fogareños, pero só case, porque no fondo non están, nin moito menos, carentes de especial e duro significado: - Destacaría (aínda que hai algúns máis) por unha banda todos aqueles intres nos que aparece May Emmerich (esposa de Alonzo -Louis Calhern- interpretada por Dorothy Tree). Unha muller que sempre se nos amosa postrada nunha cama, deprimida, sen vida; unha muller que malia estar rodeada de luxo parece sentirse completamente soa ante a ausencia dun marido que xa non ten ollos pra ela, e isto, unha vez que o entendemos, fáinos cómplices da mirada patética que sobre ela e o seu entorno se quere proxectar; e aí é cando a luminosidade referida de ditas escenas se torna sarcástica e deixa de resultar o amable que nun primeiro intre puido parecer. Un personaxe máis, o da muller, que sumar á lista de pobres diaños espallados polo filme adiante.De feito, unha das cousas que máis me chamou a atención é como Huston reparte protagonismo en pantalla pra que ningunha destas historias quede en anécdota.Absolutamente todas son contundentes, e en todas, aínda que sexan algo máis secundarias -como esta que nos ocupa-, un sinte a desesperación dos seus protagonistas ante o apodrecido das súas vidas e o futuro incerto que lles espera.
- E por outra banda, loxicamente, e como outro exemplo de estética cambiante respecto do tono xeral, gustaríame destacar aquel das partes nas que aparece Angela (Marilyn): o escuro obxecto de desexo que move dunha ou doutra maneira a todo o filme e que fai imposible que esquezamos a súa personaxe pese aos escasos minutos nos que sae en pantalla (é outra grande e curiosa característica do filme: como facer dunha personaxe, en apariencia tan pequena, algo tan grande e relevante). O niño de amor que ela e Alonzo frecuentan é moito máis humilde que o da adiñeirada casa deste, porén, a presencia da loira dota ao conxunto dunha calidez sexual moito menos distante que aquela outra donde vive May (nesta non hai paixón nin agarimo), aínda que non por iso, e novamente, o entorno luminoso e en apariencia confortable remata por aportar seguridade ou resultarnos de fiar: hai un algo maligno que o envolve todo, un aviso de perigo sobre o efémero desa falsa felicidade. Esa presenza é a mesma que aporta a calidez: Angela. Ela é a fatalidade en persoa; pasea e transmite esta cunha inxenuidade realmente detestable. É a frivolidade da beleza ao extremo, é cero reflexión acerca de como vivir racionalmente e total indiferenza antes as consecuencias que os seus actos poden acarrexar en terceiros (realmente parece venderse, a aquel que lle poida subministrar o que necesita para o seu recreo, sen ningún cargo de conciencia). É, en definitiva, unha filla da súa nai. Dende logo a miña capacidade de síntese é ben mala, pero non quixera finalizar sen antes destacar algunhas actuacións. Creo que de entre todas elas destacaría: a de Louis Calhern; a do meticuloso San Jaffe (cun final de historia incríblemente triste: apresado pola policía mentres, nun anónimo bar de estrada e xusto antes de abandonar a cidade e alcanzar a súa liberdade, se detén a contemplar bailar a unha moza nova -quizáis lembrando ás mulleres da súa xuventude ou aquelas épocas nas que aínda podía amar doutra maneira; ou quizáis sinxelamente reflexionase sobre as cousas boas da vida e sobre o verdadeiro concepto de liberdade-); e por suposto a dun Sterling Hayden estelar (realmente conseguido ese personaxe incapaz de esquecer o pasado, algo que rematou por convertilo nun tipo que deambula sen rumbo fixo; moi triste tamén como non se da conta de que ao seu carón hai unha muller que o ama e que, ao igual que el, tamén se atopa soa e con ganas de atopar algo que de senso á súa existencia e a afaste da mala vida -estupenda tamén Jean Hagen-; o final cos cabalos é pura poesía). Un filme, baixo o meu punto de vista, excelente. Se ben é certo que o seu incómodo universo, e o xeito analítico de expoñelo, fan que non o sinta tan próximo a min, e polo tanto non tan do meu gusto coma outras longametraxes do xénero.
CRÍTICA EN CASTELLANO:
Son bastantes las ocasiones en que después de disfrutar con un noirme quedo con la agradable sensación de haber asistido a algo hermoso, romántico, aquello que de forma natural muchos de estos clásicos en blanco y negro parecen desprender; y es que el cine negro me parece un género que se presta bastante a trascender en el imaginario colectivo de manera muy romántica, quizá, por esas estéticas marcadas que acostumbran cobijar historias de personajes tan peligrosos como sexys e idealizables.
Pues bien, en el filme de Huston no hay un ápice de romanticismo, más allá del que pueda haber por su carácter de clásico en blanco y negro, porque es evidente que el blanco y negro de por sí arrastra un inherente y característico romanticismo, y nunca se intenta disimular que su historia no es para pasar ningún tipo de rato entretenido. Más bien parece decírsenos a las claras que lo que vamos a ver es una exposición analítica continuada de personajes patéticos. Sí es cierto que, si uno lo desea, puede abstraerse de todo esto y ver simplemente una peli en la que unos tipos duros se reúnen para dar un golpe.
La estética, sin duda, ayuda a ensalzar todo este dolor, y en ella hay más preocupación porque sus luces y sombras muestren de forma cruda y realista lo que se nos cuenta, lo que no quiere decir que visualmente no resulte igualmente muy atractiva, que de embellecer o potenciar ningún tipo de ficción negra. Toda una declaración de intenciones, como también lo es que la primera mujer atractiva que aparece en pantalla, al poco de comenzar el metraje, y de la cuál esperamos el primer coqueteo con Hayden, se quite delante nuestra sus pestañas y uñas postizas; un momento tan anticlimático como desmitificador de ciertas hembras en estos filmes.
Sin salirnos de la estética podríamos decir que hay ciertos tramos disonantes en cuanto al tratamiento realista, callejero y oscuro de la imagen, tramos con entornos más luminosos y casi hogareños, pero sólo casi, porque en el fondo no están, ni mucho menos, carentes de mala leche o especial significado:
- Destacaría por un lado todos aquellos momentos en los que aparece May Emmerich (esposa de Alonzo -Louis Calhern- interpretada por Dorothy Tree). Una mujer que siempre se nos muestra postrada en una cama, deprimida, sin vida; una mujer que pese estar rodeada de lujo se siente completamente sola ante la ausencia de un esposo que ya no tiene ojos para ella, y esto, una vez que lo entendemos, nos hace ser cómplices de la mirada patética que sobre ella y su entorno se quiere proyectar. Y ahí es cuando la luminosidad de la escena se torna sarcástica y deja de resultar lo amable que en un primer momento pudiera parecer (un personaje más, por otro lado, que sumar a la lista de pobres diablos que se reparten por el film; de hecho una de las cosas que me ha llamado la atención es cómo Huston reparte protagonismo en pantalla para que ninguna de estas historias se quede en anécdota; absolutamente todas resultan contundentes, y en todas, aunque sean algo más secundarias -como en ésta que nos ocupa- uno siente la desesperación de sus protagonistas ante la podredumbre de sus vidas y el futuro incierto que les espera).
-Y por otro lado, lógicamente, y como otro ejemplo de estética cambiante respecto del tono general, me gustaría destacar aquel de las partes en las que aparece Angela (Marilyn): el oscuro objeto de deseo que mueve de una u otra manera todo el film y que hace imposible que olvidemos su personaje pese a los escasos minutos que sale en pantalla (esto es otra de las grandes particularidades de La jungla de asfalto: cómo hacer de un personaje, en apariencia tan pequeño, algo extremadamente grande y relevante). El nidito de amor que ella y Alonzo frecuentan es mucho más humilde que el de la adinerada casa de éste, sin embargo, la presencia de la rubia dota al conjunto de una calidez sexual mucho menos distante que aquella otra donde vive May (en ésta no hay pasión ni cariño), aunque no por ello, y nuevamente, el entorno luminoso y en apariencia confortable acaba por aportar seguridad o resultarnos de fiar: hay un algo maligno que lo envuelve, un aviso de peligro sobre lo efímero de esa falsa felicidad. Esa presencia es la misma que irónicamente aporta calidez: Angela. Ella es la fatalidad en persona, pasea y transmite ésta con una ingenuidad realmente detestable; es la frivolidad de la belleza al extremo, es cero reflexión acerca de cómo vivir racionalmente y total indiferencia ante las consecuencias que sus actos pueden llegar a acarrear en terceros (realmente parece venderse, a aquel que le pueda suministrar lo que necesita para su recreo, sin ningún cargo de conciencia). Es, en definitiva, una hija de su madre.
No quisiera terminar sin antes mencionar lo geniales que son las actuaciones. Creo que de todas ellas destacaría: la de Louis Calhern; la del meticuloso San Jaffe (con un final de historia increíblemente triste: capturado por la poli mientras, en un bar de carretera cualquiera y justo antes de abandonar la ciudad y alcanzar su libertad, se detiene a contemplar bailar a una muchacha joven -quizá recordando a las mujeres de su juventud o aquellas épocas en las que aún podía amar de otra manera, o quizá simplemente reflexionase sobre las cosas buenas de la vida y sobre el verdadero concepto de libertad-); y por supuesto la de un Sterling Hayden estelar (realmente conseguido ese personaje incapaz de olvidar su pasado, algo que ha terminado por convertirlo en un tipo que deambula sin rumbo fijo. Muy triste, también, cómo no se da cuenta de que a su lado hay una mujer que lo ama, y que, al igual que él, también se encuentra sola y con ganas de encontrar algo que de sentido a su existencia y la aparte de la mala vida -estupenda también Jean Hagen-; el final con los caballos es pura poesía).
Una película, bajo mi punto de vista, excelente. Bien es cierto que su incómodo universo, y su modo analítico de exponerlo, hacen que no la sienta tan próxima como otras que sí consiguen empatizar más con mi modo de entender el cine.